Oaza Serachs
Oaza Serachs, w południowym Turkmenistanie, zajmuje obszar serachskiej delty rzeki Tedżen. Na południu oaza graniczy z wyżyną Badhyzu, na wschodzie ogranicza ja pas pustyni Kara-kum, na północy i północnym-zachodzie niewielki pas pustynno-stepowy oddzielający ją od oazy Tedżen i mniejszych oaz Miana i Czaacza leżących u podnóża gór Kopet Dag. Głównym ośrodkiem administracyjnym oazy jest miasteczko Serachs, jeszcze do niedawna trudno dostępne ze względu na bliskość granicy z Iranem, dziś, tak jak w przeszłości, ważny punkt na drodze łączącej Iran z Azją Środkową.
Ekonomia oazy opiera się przede wszystkim na rolnictwie i pasterstwie, w przeszłości jej mieszkańcy korzystali też z dróg handlowych biegnących z północy na południe i z zachodu na wschód.
Monotonny krajobraz oazy urozmaica ponad 130 „tepe”, zwanych tutaj „depe”, czyli świadczących o gęstym zasiedleniu oazy w przeszłości, sztucznych wzgórz kryjących pozostałości dawnych osad. Największe z nich, Stary Serachs, to pozostałości dawnego centrum oazy, gdzie osadnictwo trwało od II tysiąclecia p.n.e. do 1832, kiedy to władca Iranu miał już dość niesubordynacji mieszkańców Serachsu i stałych napadów na karawany kupieckie. Zaatakował, zdobył i zniszczył miasto, a tych mieszkańców którzy przeżyli masakrę przesiedlił do okolicznych osad. Powracające i nowoprzybyłe grupy Turkmenów osiedlały się już obok ruin.
Historia badań archeologicznych w oazie jest bardzo krótka. W 1953 roku A.A. Marushchenko prowadził wykopaliska w Starym Serachsie. W latach 1953-56 K. Adykov odwiedzał miejsca, przez które w średniowieczu przebiegała droga łącząca Serachs i Merw, zaś w latach 1964-1970 O. Orazov przeprowadził badania sondażowe na kilku stanowiskach i sporządził pierwszą mapę archeologiczną regionu. Od 1996 roku w oazie pracują polscy archeolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego.
Bibliografia
- B. Kaim, Parthian settlements in the Serakhs oasis, Parthica 10, 2008: 129-135.
- B. Kaim, Starożytne kultury ziem Turkmenistanu, w: Turkmenistan. Historia – Społeczeństwo – Polityka, red E. Bodio, (Dom Wydawniczy Elipsa), Warszawa 2005: 451-479.
